อายุน้อยแต่มีร่องแก้ม บอกลาริ้วรอยก่อนวัยด้วยวิธีแบบธรรมชาติ ทั้งการใช้ครีมลดริ้วรอย นวดหน้ากดจุด ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต ดูแลร่างกายจากภายใน ทั้งสุขภาพกายและใจ
ริ้วรอยบนใบหน้า เป็นลักษณะของผิวหนังที่มีรอยย่นรอยพับในบางจุด หรือรวมไปถึงรอยแผลเป็นและแผลนูนที่อยู่บนใบหน้าด้วย โดยทั่วไป ริ้วรอยจะปรากฏเด่นชัดเมื่อมีอายุมากขึ้น เนื่องจากผิวมีความยืดหยุ่นน้อยนั่นเอง สำหรับวิธีลดริ้วรอยบนใบหน้า นอกจากพยายามหลีกเลี่ยงแสงแดดแล้ว มักจะใช้ครีมลดริ้วรอย ใช้เลเซอร์ โบท็อกซ์ และวิธีการอื่นๆ ควบคู่กันไป
แสงแดดและรังสี UV เป็นสาเหตุหลักของริ้วรอยก่อนวัย เนื่องจากรังสี UVA สามารถทะลุถึงชั้นผิวหนังแท้และทำลายโครงสร้างคอลลาเจนและอิลาสติน (Elastin) ซึ่งเป็นสารสำคัญที่ช่วยให้ผิวยืดหยุ่นและเรียบเนียน เมื่อถูกทำลาย ผิวจะสูญเสียความยืดหยุ่นและเกิดริ้วรอยเหี่ยวย่นได้ง่ายขึ้น
ขณะเดียวกันรังสี UVB ก็ทำลายผิวหนังชั้นนอกทำให้ผิวแห้งกร้านและเกิดจุดด่างดำ นอกจากนี้ รังสี UV ยังสร้างสารแอนติออกซิแดนท์ที่ทำลายเซลล์ผิว ทำให้ผิวเสื่อมสภาพและดูแก่กว่าวัย การสัมผัสกับแสงแดดโดยไม่ป้องกันจึงเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดริ้วรอยก่อนวัยได้
อายุที่มากขึ้นทำให้กระบวนการผลัดเซลล์ผิวตามธรรมชาติลดลง เซลล์ผิวที่ตายแล้วสะสมบนผิวชั้นนอกมากขึ้น ส่งผลให้ผิวดูหมองคล้ำและขาดความสดใส นอกจากนี้ การลดลงของการสร้างคอลลาเจนและอิลาสตินในผิวหนังยังทำให้ผิวยืดหยุ่นและชุ่มชื้นน้อยลง ผิวจึงหย่อนคล้อยและแห้งกร้าน ริ้วรอยปรากฏชัดเจนขึ้นตามวัย ความสามารถในการฟื้นบำรุงและซ่อมแซมผิวก็ลดลง ส่งผลให้เกิดริ้วรอยก่อนวัยได้ง่ายกว่าเดิมนั่นเอง
การพักผ่อนไม่เพียงพออาจทำให้เกิดริ้วรอยก่อนวัยได้ เพราะในช่วงเวลาที่นอนหลับ ร่างกายจะหลั่งโกรทฮอร์โมน (Growth Hormone) ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการซ่อมแซมเซลล์ผิวและสร้างคอลลาเจนที่ช่วยให้ผิวเต่งตึงและชุ่มชื้น เมื่อพักผ่อนไม่พอหรือหลับไม่ลึก กระบวนการซ่อมแซมนี้จะไม่เกิดขึ้นเต็มที่ ส่งผลให้ผิวขาดความยืดหยุ่น เกิดริ้วรอยและความหมองคล้ำได้ง่ายขึ้น
นอกจากนี้ การอดนอนยังเพิ่มระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) หรือฮอร์โมนความเครียด ซึ่งกระตุ้นการอักเสบในร่างกายและเร่งการเสื่อมของผิวอีกด้วย จึงทำให้ริ้วรอยเกิดเร็วและผิวดูแก่ก่อนวัย
การถูหน้าแรงหรือใช้เวลาล้างหน้านานเกินไปจะทำให้ผิวชั้นนอกถูกทำลายและหลุดลอก ส่งผลให้ผิวสูญเสียความชุ่มชื้นตามธรรมชาติและความสามารถในการปกป้องตัวเองลดลง นอกจากนี้ แรงเสียดสีระหว่างล้างหน้ามากเกินไปยังทำให้ผิวระคายง่าย เกิดการอักเสบ และเสี่ยงต่อการเกิดริ้วรอยลึกขึ้นโดยเฉพาะในบริเวณที่ผิวบอบบาง
การใช้โฟมล้างหน้าที่ไม่เหมาะสมหรือการล้างหน้าบ่อยๆ ก็ทำให้ผิวแห้งตึง ทำให้ผิวแก่ก่อนวัย จึงควรล้างหน้าเบาๆ ใช้เวลาสั้นๆ และเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่อ่อนโยนต่อผิวเพื่อช่วยรักษาความชุ่มชื้นและปกป้องผิวจากริ้วรอย
การขาดสารอาหารที่ช่วยสร้างผิวเป็นสาเหตุหลักของริ้วรอยก่อนวัย เนื่องจากผิวหนังต้องการสารอาหารสำคัญอย่างเช่น โปรตีน วิตามินซี วิตามินเอ วิตามินอี และโอเมกา 3 ในการสร้างคอลลาเจนและอิลาสติน ซึ่งเป็นโครงสร้างหลักที่ช่วยให้ผิวยืดหยุ่นและชุ่มชื้น6
เมื่อขาดสารอาหารเหล่านี้ การสร้างและซ่อมแซมผิวจะลดลง ส่งผลให้ผิวแห้งกร้าน หมองคล้ำ และเกิดริ้วรอยได้ง่ายขึ้น นอกจากนี้ สารอาหารเหล่านี้ยังช่วยต้านอนุมูลอิสระ ปกป้องผิวจากแสงแดดและมลภาวะอีกด้วย
ริ้วรอยที่เกิดบนหน้าผากจะเห็นได้ว่าเป็นริ้วรอยร่องตื้นแนวนอนเป็นเส้นๆ อยู่บริเวณหน้าผาก เป็นริ้วรอยที่เกิดขึ้นบนใบหน้าเมื่อมีการแสดงสีหน้าอารมณ์ความรู้สึก และจะหายไปเมื่อใบหน้าผ่อนคลายแล้ว ถือเป็นริ้วรอยประเภท “Dynamic wrinkles”
ริ้วรอยบริเวณระหว่างคิ้ว เป็นริ้วรอยประเภท “Dynamic wrinkles” เช่นเดียวกันกับริ้วรอยบริเวณหน้าผาก เพราะเป็นริ้วรอยที่เกิดขึ้นเมื่อแสดงอารมณ์ความรู้สึกผ่านใบหน้า และหายไปเมื่อผ่อนคลายอารมณ์นั้นๆ แล้ว
ริ้วรอยบริเวณตีนกา คือริ้วรอยที่เกิดขึ้นรอบๆ ดวงตา โดยเฉพาะบริเวณหางตา ซึ่งเป็นริ้วรอยที่เกิดขึ้นตามวัยที่สูงขึ้น เพราะผิวหนังบริเวณรอบดวงตานั้นบางกว่าผิวส่วนอื่น จึงทำให้เกิดริ้วรอยได้ง่ายและเห็นได้ชัดกว่า
ริ้วรอยบริเวณใต้ตา เป็นริ้วรอยที่เกิดจากผิวบอบบางและขาดความยืดหยุ่น จะปรากฏขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น ซึ่งริ้วรอยบริเวณใต้ตาและรอบดวงตาจะเห็นได้ชัดที่สุด
ริ้วรอยบนร่องแก้ม เป็นริ้วรอยร่องลึกที่เป็นเส้นจากจมูกไปยังบริเวณปากและคาง เป็นริ้วรอยที่เกิดจากวัยที่สูงขึ้น ผิวขาดความยืดหยุ่นไม่สามารถคืนตัวได้ และสาเหตุจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวันไม่ว่าจะเป็นการโดนแสงแดด การสูบบุหรี่ เป็นต้น
ปัจจุบันมีการพัฒนาเทคโนโลยีฟื้นบำรุงผิวลดริ้วรอยบนใบหน้าหลายวิธี แต่ละวิธีมีค่าใช้จ่ายสูง เช่น การฉีดโบท็อกซ์ หรือการทำเลเซอร์ เป็นต้น หลายคนจึงมองหาวิธีลดริ้วรอยบนใบหน้าแบบธรรมชาติ เพราะนอกจากจะลดค่าใช้จ่ายแล้ว ยังมีความปลอดภัยด้วย ซึ่งวิธีลดริ้วรอยบนใบหน้าแบบธรรมชาติทำได้หลายวิธี ดังนี้
เมื่ออายุมากขึ้นสภาพผิวย่อมมีการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะการเกิดริ้วรอยต่างๆ บนใบหน้า สำหรับการลดริ้วรอยบนใบหน้า วิธีที่ทำได้ง่ายและเป็นที่นิยมคือการใช้ครีมลดเลือนริ้วรอย
ครีมมีหลายประเภทที่มีคุณสมบัติแตกต่างกันไปตามปัญหาของผิว ไม่ว่าจะเป็นวิตามินซี วิตามินเอ เมล็ดเชียขาว อะเซโรลา เชอร์รี ล้วนมีคุณสมบัติลดเลือนริ้วรอย การทาครีมบำรุงผิวเป็นประจำทุกวันจึงส่งผลให้ริ้วรอยดูจางลง และยังช่วยให้ผิวหน้ากระจ่างใส ชุ่มชื่นยาวนาน นับเป็นวิธีลดริ้วรอยบนใบหน้าแบบธรรมชาติที่ทำเองได้ง่ายๆ ทำได้ทุกวัน ส่วนผสมของครีมที่มีส่วนช่วยลดเลือนริ้วรอยมีดังนี้
วิตามินซีเหมาะกับริ้วรอยเล็กๆ
จากการศึกษาพบว่า วิตามินซีช่วยลดเลือนริ้วรอยได้ดี โดยเฉพาะริ้วรอยขนาดเล็ก นอกจากนี้ การใช้ครีมที่มีวิตามินซีเป็นส่วนผสมติดต่อกันยาวนานอย่างน้อย 3 เดือนจะช่วยลดเลือนรอยเหี่ยวย่นบริเวณใบหน้าและลำคอ ช่วยทำให้ผิวหน้าดูเรียบเนียน กระจ่างใสได้อีกด้วย3
วิตามินเอเหมาะกับริ้วรอยร่องลึก4
ผลิตภัณฑ์ที่มีวิตามินเอ ทั้งเรตินอล (Retinol) และเรติน เอ (Retin A) มีส่วนช่วยให้ใบหน้าดูอ่อนเยาว์ และเรียบเนียนขึ้น นอกจากนี้ วิตามินเอยังเป็นอาหารผิวที่สำคัญ เพราะมีส่วนช่วยเสริมสร้างคอลลาเจนที่จะช่วยลดริ้วรอยร่องลึกบนใบหน้าและป้องกันการเสื่อมสภาพของผิวหน้า4
เมล็ดเชียขาวเกราะป้องกันผิว5
เมล็ดเชียขาวมีส่วนช่วยบำรุงและปรับสภาพผิวด้วยการช่วยเสริมสร้างเกราะป้องกันผิว สร้างความชุ่มชื้นให้แก่ผิว และรักษาสมดุลไมโครไบโอมผิว เพราะหากไมโครไบโอมบนผิวหน้าลดลงหรือขาดสมดุลจะทำให้ผิวหน้าเหี่ยวย่นและดูแก่กว่าวัย5
ผลัดเซลล์ผิวด้วยครีมหรือเซรั่ม
เลือกเซรั่ม หรือครีมลดริ้วรอยก่อนวัยที่ช่วยผลัดเซลล์ผิวอย่างอ่อนโยน เพื่อให้ผิวผลิตเซลล์ใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ ผิวที่มีการผลัดเซลล์อย่างต่อเนื่องจะช่วยให้ริ้วรอยดูจางลง ผิวดูกระจ่างใสและเนียนนุ่มขึ้น พร้อมกระชับรูขุมขน อีกทั้งยังส่งเสริมกระบวนการผลัดเซลล์ผิวตามธรรมชาติ ปลอบประโลมและฟื้นบำรุงผิวให้ดูมีชีวิตชีวา พร้อมเสริมเกราะป้องกันผิว เพื่อผิวที่แข็งแรงและอ่อนเยาว์ขึ้น
การนวดหน้ากดจุดเป็นอีกวิธีลดริ้วรอยบนใบหน้าแบบธรรมชาติที่ทำเองได้ที่บ้าน ไม่มีค่าใช้จ่าย แถมยังไม่ต้องพึ่งคลินิก การนวดหน้ากดจุดจะช่วยให้ผิวกระชับ ลดเลือนริ้วรอย ลดโอกาสเกิดสิว เพิ่มความสดใสเปล่งปลั่งของผิว ช่วยเรื่องระบบไหลเวียนของเลือด และการฟื้นบำรุงผิวหน้า
ก่อนเริ่มนวดหน้ากดจุดต้องเตรียมผิวหน้าให้พร้อมโดยการล้างหน้าให้สะอาด ตามด้วยการลงครีมบำรุง และลงมอยส์เจอไรเซอร์ให้เรียบร้อย พร้อมทั้งเตรียมอุปกรณ์ที่จำเป็นสำหรับการนวดหน้าไว้ แล้วเริ่มนวดหน้า ตามขั้นตอนต่อไปนี้2
นวดหน้าผาก
นวดรอบดวงตา
นวดแก้ม
นวดคางและขากรรไกร
นวดคอ
มาสก์หน้า
หลังจากนวดหน้าครบแล้วให้ปิดด้วยการใช้มาสก์หน้า อาจจะเป็นแบบ Sheet Mask หรือ Sleeping Mask ที่มีส่วนผสมของคอลลาเจนหรือไฮยาลูรอน เพื่อให้ผิวคงความชุ่มชื่น ผิวกระชับและอิ่มน้ำมากยิ่งขึ้น
การทาครีมกันแดดเป็นประจำเป็นวิธีป้องกันริ้วรอยก่อนวัยได้ดี ควรเลือกใช้ครีมกันแดดที่มีค่า SPF อย่างน้อย 30 - 50 เพื่อปกป้องผิวจากรังสี UVA และ UVB ที่เป็นสาเหตุหลักของการเกิดริ้วรอยและผิวหมองคล้ำ การทาครีมกันแดดควรทาทุกเช้าเป็นประจำ และทาซ้ำทุก 2 - 3 ชั่วโมงเมื่อต้องอยู่กลางแจ้งหรือมีเหงื่อออกมาก เพื่อให้การปกป้องมีประสิทธิภาพสูงสุด
การทาครีมกันแดดช่วยลดความเสียหายของคอลลาเจนในผิวหนัง ป้องกันการอักเสบและการเกิดสารแอนติออกซิแดนท์ซึ่งเป็นสาเหตุให้ผิวแก่ก่อนวัย ทำให้ผิวดูสุขภาพดีและริ้วรอยเกิดช้าลงได้ในระยะยาว
การออกกำลังกายสม่ำเสมอช่วยป้องกันริ้วรอยโดยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือด ทำให้ออกซิเจนและสารอาหารถูกส่งไปเลี้ยงเซลล์ผิว ทำให้ผิวสุขภาพดี กระจ่างใส และดูอ่อนเยาว์ขึ้น นอกจากนี้ การออกกำลังกายยังช่วยกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนและฮอร์โมนที่ช่วยซ่อมแซมเซลล์ผิว ทำให้ผิวแข็งแรงและยืดหยุ่น ลดความหย่อนคล้อยและริ้วรอยที่เกิดจากวัย
ส่วนการลดความเครียดจากการออกกำลังกายยังช่วยชะลอการเสื่อมสภาพของผิวและริ้วรอยก่อนวัยอีกด้วย แนะนำควรออกกำลังกายอย่างน้อยวันละ 30 นาทีเพื่อผลลัพธ์ที่ดี
ผู้ใหญ่ควรนอนหลับวันละประมาณ 7 - 9 ชั่วโมง7 เพื่อให้ร่างกายได้ฟื้นฟูและซ่อมแซมเซลล์ผิวในช่วงหลับลึก ซึ่งเป็นเวลาที่ร่างกายหลั่งโกรทฮอร์โมนช่วยกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนและซ่อมแซมผิว ป้องกันการเสื่อมสภาพของผิว ลดความหย่อนคล้อยและริ้วรอย ทำให้ผิวดูอ่อนเยาว์และสดใสขึ้น
หากคุณภาพการนอนไม่ดีจะทำให้ผิวขาดการฟื้นบำรุงและเร่งให้เกิดริ้วรอยก่อนวัยได้เร็วขึ้น ดังนั้น การนอนหลับให้ครบชั่วโมงและมีวงจรการนอนที่สมบูรณ์จึงเป็นเรื่องสำคัญในการดูแลผิวให้สุขภาพดีและชะลอริ้วรอย
เนื่องจากสารพิษในบุหรี่ เช่น นิโคติน (Nicotine) และคาร์บอนมอนอกไซด์ (Carbon Monoxide หรือ CO) จะทำลายคอลลาเจนและอิลาสตินในผิวหนัง ลดความยืดหยุ่นของผิว ทำให้เกิดริ้วรอยและผิวหย่อนคล้อยเร็วกว่าปกติ นอกจากนี้ การสูบบุหรี่ยังทำให้เส้นเลือดตีบตัน ส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดและการนำสารอาหารไปเลี้ยงผิวลดลง ทำให้ผิวแห้ง หมองคล้ำ และฟื้นบำรุงได้ช้าลง
ส่วนแอลกอฮอล์จะทำให้ผิวขาดน้ำและสูญเสียความชุ่มชื้น ส่งผลให้เกิดริ้วรอยเหี่ยวย่นง่ายขึ้น การเลี่ยงพฤติกรรมเหล่านี้ช่วยรักษาความยืดหยุ่นของผิว ส่งเสริมการไหลเวียนของเลือดและกระบวนการซ่อมแซมผิว จึงช่วยป้องกันและชะลอการเกิดริ้วรอยก่อนวัยได้ดีนั่นเอง
โดยทั่วไปควรดื่มน้ำวันละประมาณ 8 - 10 แก้ว หรือประมาณ 2 - 2.5 ลิตร ซึ่งช่วยทดแทนน้ำที่ร่างกายสูญเสียไปจากการหายใจ เหงื่อ และปัสสาวะ การดื่มน้ำเพียงพอช่วยให้ผิวชุ่มชื้น ลดความแห้งกร้านและหย่อนคล้อยของผิว น้ำยังช่วยล้างสารพิษออกจากร่างกาย ทำให้ผิวเปล่งปลั่งสดใสและลดริ้วรอยได้
นอกจากนี้ การดื่มน้ำอย่างสม่ำเสมอยังช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบต่างๆ ในร่างกายให้สมดุลและมีประสิทธิภาพ ควรแบ่งดื่มตลอดวัน โดยเฉพาะหลังตื่นนอนและก่อนนอน เพื่อช่วยฟื้นบำรุงผิวและระบบย่อยอาหารให้ดีขึ้น การรักษาระดับน้ำในร่างกายให้อยู่ในเกณฑ์เหมาะสมจึงช่วยชะลอการเกิดริ้วรอยและช่วยให้ผิวดูอ่อนเยาว์อย่างยั่งยืน
การกินอาหารช่วยลดริ้วรอยควรเน้นอาหารที่มีสารอาหารบำรุงผิว เช่น อาโวคาโด อุดมด้วยกรดไขมันดี วิตามินซี และวิตามินอี ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นและความยืดหยุ่นของผิว ลดการอักเสบ ผักผลไม้ที่มีวิตามินซีสูง เช่น ส้ม มะนาว ทับทิม ช่วยต้านอนุมูลอิสระ กระตุ้นการสร้างคอลลาเจน ลดริ้วรอย ปลาแซลมอน ปลาทูน่า มีกรดไขมันโอเมกา 3 ช่วยกระตุ้นการสร้างคอลลาเจน ลดริ้วรอยและความหย่อนคล้อยของผิว
บลูเบอร์รีและผลไม้ตระกูลเบอร์รีที่มีสารแอนติออกซิแดนท์สูง ช่วยชะลอการเสื่อมของเซลล์ผิว หรือผักใบเขียว เช่น บรอกโคลี ผักคะน้า ช่วยสร้างคอลลาเจนและส่งเสริมการไหลเวียนของเลือดทำให้ผิวกระจ่างใส
ควรงดอาหารแปรรูปที่มีน้ำตาลสูง ของทอด และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพราะจะเพิ่มการอักเสบและเร่งให้เกิดการเสื่อมสภาพของผิว ส่งผลให้ริ้วรอยเกิดเร็วขึ้น การเลือกกินอาหารที่ดีต่อผิวจะช่วยบำรุงสุขภาพผิวจากภายใน ทำให้ผิวดูอ่อนเยาว์และลดริ้วรอยก่อนวัยได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ริ้วรอยก่อนวัยเกิดจากหลายปัจจัยหลัก เช่น การถูกทำร้ายจากแสงแดดและรังสี UV ที่ทำลายคอลลาเจนและอิลาสตินในผิว การผลัดเซลล์ผิวที่ลดลงตามอายุ พฤติกรรมที่ทำร้ายผิวอย่างการล้างหน้ารุนแรง การพักผ่อนไม่เพียงพอ สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ และขาดสารอาหารที่ช่วยสร้างและบำรุงผิว
การป้องกันริ้วรอยควรเน้นทาครีมกันแดดเป็นประจำ เลือกใช้ครีมที่ช่วยกระตุ้นการผลัดเซลล์ผิวอย่างอ่อนโยน ออกกำลังกายสม่ำเสมอ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำให้เหมาะสม และกินอาหารบำรุงผิวที่มีสารแอนติออกซิแดนท์ วิตามินซี วิตามินอี และโอเมกา 3 รวมทั้งหลีกเลี่ยงอาหารแปรรูปและพฤติกรรมทำร้ายผิวเพื่อรักษาความอ่อนเยาว์และสุขภาพผิวที่ดีจากภายในสู่ภายนอก
ริ้วรอยเริ่มเห็นได้ตั้งแต่อายุประมาณ 20 - 25 ปี โดยเริ่มจากริ้วรอยเล็กๆ ที่เกิดจากการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อบนใบหน้า และจะชัดเจนขึ้นตามวัยเมื่อการผลิตคอลลาเจนและอิลาสตินลดลง ทำให้ผิวขาดความยืดหยุ่นและเกิดริ้วรอยลึกขึ้น
การยิ้มทำให้กล้ามเนื้อบริเวณรอบดวงตาและแก้มหดตัวบ่อยครั้ง ส่งผลให้ผิวบริเวณนั้นเกิดริ้วรอยจากการเคลื่อนไหวซ้ำๆ ริ้วรอยเหล่านี้เรียกว่า “รอยตีนกา” ที่เห็นได้ชัดเมื่อเรายิ้มหรือแสดงอารมณ์
การลดหน้าแก่ใน 30 วันทำได้โดยเน้นการดูแลผิวอย่างสม่ำเสมอ เช่น ทาครีมบำรุงที่ช่วยกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนและผลัดเซลล์ผิวอย่างอ่อนโยน ทาครีมกันแดด ออกกำลังกาย นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำให้เหมาะสม และหลีกเลี่ยงพฤติกรรมทำร้ายผิว เช่น สูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ รวมถึงกินอาหารที่ช่วยบำรุงผิว
Reference
Webmd. A Visual Guide to Wrinkles. Webmd.com. Published 6 August 2021. Retrieved 17 August 2023.
Abigail James. Anti-ageing, Face lifting massage - Abigail James Facialist. youtube.com. Published 18 April 2017. Retrieved 17 August 2023.
Harvard Health Publishing. Why is topical vitamin C important for skin health?. Health.harvard.edu. Published 1. November 10 2021. Retrieved 17 August 2023.
Verywell Health. How Vitamin A Works for Aging Skin. verywellhealth.com. Published 05 June 2023. Retrieved 17 August 2023.
Amway. Ingredient spotlight: White chia seeds. amway.com. Published 27 March 2023. Retrieved 17 August 2023.
POBPAD. รวมสารอาหารบำรุงผิว ช่วยเสริมสุขภาพผิวให้ดีจากภายใน. pobpad.com. Retrieved 17 August 2023.Primocare Medical. นอนหลับไม่สนิท... ทำยังไงให้หลับลึก และต้องหลับลึกกี่ชั่วโมง?. primocare.com. Published 31 January 2022. Retrieved 17 August 2023.
